De Familie Rijken
Piet Rijken (1915-2001)
Piet Rijken was aanvankelijk politieman , maar werd na de oorlog kunstschilder. Alszodanig was hij volledig autodidact. Al op jonge leeftijd was hij geboeid door de schilderkunst.
Het was in die tijd nauwelijks mogelijk om van de kunst te leven. Daarom werkte hij eerst een tijd bij de politie . Maar na de oorlog waagde hij toch de stap, vlak voor de tijd dat hij met mijn moeder, Nelly Hesseling, huwde. Dat was aan het eind van de jaren ’40. Uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren, Riaan ( 1952), Elsbeth ( 1954) en Angèle( 1957).
Als schilder is hij zijn leven lang geboeid geweest door de vergankelijkheid. Bij uitstek het thema van zijn schilderijen. Piet Rijken was een zeer traditionele fijnschilder , die zijn leven lang de ambachtelijke traditie heeft vastgehouden, ook al had hij zichzelf dat aangeleerd.
Toch kende hij weinig technische beperkingen. In de vijftiger jaren heeft hij een aantal schilderijen van landschappen gemaakt in een veel grovere opzet, waarbij hij het hele doek met een paletmes opzette.
In zijn latere periode maakte hij enkele zeegezichten in pointilistische stijl. Daarbij wordt de hele voorstelling samengesteld uit fijne puntjes.
Twee van deze experimentele werken zijn hierbij afgebeeld.
In zijn werk en leven zijn twee perioden te onderscheiden. De eerste periode omvat de tijd dat hij met mijn moeder was gehuwd en in de Middelburgse Lange Viele woonde.
Zijn werk uit die tijd had in het begin veel weg van de Nederlandse stillevenschilder Raoul Hijnckes.
Dit werk had een buitengewoon sombere boodschap en was een weerspiegeling van de periode voorafgaand aan de tweede wereldoorlog en de tijd vlak er na.
Maar mettertijd ontwikkelde hij een eigen stijl, die kleurrijker en minder somber was dan het werk uit de beginperiode.
Tegen het eind van de jaren ’50 brak voor hem , om verschillende redenen een minder productieve periode aan. Een directe oorzaak was dat naast ons huis in de Lange Viele een meubelzaak werd gevestigd, waarbij de tuin van het naburige pand werd volgebouwd. Er verrees een hoge muur van rode baksteen, waardoor het licht in mijn vaders atelier veranderde , helaas niet ten goede.
Een andere oorzaak was de opkomst van de moderne kunst. Hoewel moderne kunst ( in enge zin ) al sinds 1910 bestond was dat in de jaren ’50 nog geen gemeengoed, integendeel, iedereen was in die tijd zwaar tegen . Toch veroverde de moderne kunst in die tijd de wereld. Het traditioneel ambachtelijke werk wat mijn vader maakte raakte geheel uit de belangstelling.
In de kerstvakantie van 1961 verhuisde ons gezin naar een boerderijtje buiten de stad, het hofje “Klein Poppenroede” aan de Seisweg.
Er volgde een periode dat hij niet meer schilderde. Slechts een enkele maal maakte hij wat schetsen, o.a. van het waterwingebied bij Oranjezon. Ik ging dan vaak met hem mee om de natuur daar te verkennen, terwijl hij dan ergens ging zitten om het landschap in zijn schetsboekje vast te leggen.
Wel maakte en ontwierp hij in die tijd veel monumentale kunstwerken voor nieuwe gebouwen en zelfs voor schepen. Bijvoorbeeld wandschilderingen, mozaieken, draadplastieken enz. Bij de uitvoering ervan hielp mijn moeder vaak mee.
In 1964 overleed mijn moeder plotseling. Voor mijn vader volgde een zeer moeilijke periode. Het leek of hij alles langzaam maar zeker kwijtraakte. Pas tegen het eind van de jaren ’60 begon hij de draad weer op te pakken en begon hij weer te schilderen. Aanvankelijk in een nog wat sombere toon, maar zijn werk werd allengs kleurrijker.
In 1973 hertrouwde hij met Marianne de Bruijne. Uit dit huwelijk werden twee kinderen geboren: Brecht (1975) en Aernout (1977). Een jarenlange periode van buitengewone productiviteit volgde. Piet Rijken exposeerde overal in het land maar had nooit de ambitie om beroemd te worden. Hij leefde , zoals hij het zelf zei: voor de kunst.
Hij overleed op 86-jarige leeftijd op 27 december 2001. Zijn laatste expositie was in Augustus van dat jaar in de kapel van Hoogelande. Tot op het laatst bleef zijn werk van dezelfde kwaliteit. Slechts de laatste drie maanden van zijn leven heeft hij niet meer kunnen schilderen.
Een poosje terug vond ik een heel oud artikel uit het tijdschrift Eva uit 1963.
je ziet mijn vader bezig aan een schilderij, dat ook op deze pagina te zien is in voltooide staat.
Ook Elsbeth staat erbij.
De foto,s zijn genomen in de Lange Viele te Middelburg, waar ik geboren ben. In 1963 woonden we er al niet meer, we zijn in de kerstvakantie 1961 verhuisd naar de Seisweg, waar mijn vader tot zijn dood in 2001 heeft gewoond.
Zie ook : Piet Rijken fijnschilder, door Ad Beenhakker, uitgave den Boer/de Ruiter Middelburg/Vlissingen 1999.